In het programma

“Een onweerstaanbare kijkdoos”

NRC

In het programma

“Een onweerstaanbare kijkdoos”

NRC

Van boek tot toneel

Over de voorstelling

Maak kennis met Christopher, een jongen van 15 jaar, 3 maanden en 2 dagen, die met een vorm van autisme leeft. Christopher houdt van wiskunde, van lijstjes en patronen. En hij houdt meer van honden dan van mensen, want honden zijn trouw en ze liegen nooit omdat ze niet praten. Dus als Christopher de vermoorde hond van zijn buurvrouw in de tuin aantreft kan hij niet anders dan op onderzoek uitgaan om de dader te achterhalen. Zo ontstaat een wonderbaarlijke zoektocht waarbij Christopher zichzelf keer op keer weer moet zien te overwinnen. Een hartverscheurend, grappig, aandoenlijke voorstelling die je wereld op zijn kop zet!

Christopher

Het gaat over hoe weinig we verschillen van degenen waar we onze hoofd op straat voor wegdraaien. Het gaat over hoe slecht we met elkaar communiceren. Het gaat over accepteren dat iedereen zijn leven beperkt is en dat onze enige redding hiervan is om daar niet voor te vluchten (naar een ander land, een andere relatie, een dunnere, meer zelfverzekerde versie van jezelf), maar om te leren houden van de mensen die we zijn en van de wereld waarin we leven. (Mark Haddon)

Dag indeling van Christiaan

Het boek sloeg in als een bom

De roman The Curious Incident Of The Dog In The Night-Time van Mark Haddon is een moderne klassieker. Voor het eerst uitgebracht in 2003 en inmiddels vertaald in meer dan 36 talen. De titel verwijst naar een observatie van Sherlockhomes in het korte verhaal The Adventure of Silver Blaze uit 1892. Mark Haddon won met dit boek de Withbread Book Awards voor beste roman en boek van het jaar, de Commonwealth Writers’ Prize voor beste eerste boek en The Guardians Chlidren’s Fiction Prize. Het boek werd gelijktijdig uitgebracht in zowel een volwassenen als kindereditie. De hoofstukken in het boek zijn allemaal priemgetallen.

Succes in het theater

De toneelbewerking van Simon Stephens in regie van Marianne Elliott ging op 2 augustus in het National Theater in London in première en won in dat jaar meteen 7 Olivier Awards waaronder Best New Play en Best Director. Na de première op Broadway in 2014 volgden nog maar liefst 5 Tony Awards. Het is het gedroomde stuk om door Pieter Kramer geregisseerd te worden. De voorstelling van het National Theater was in 2017 te zien in het Koninklijk Theater Carré Amsterdam. De Nederlandse versie van Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht wijkt op bijna alle aspecten volledig af van de versie van The National Theatre. Alleen het script wordt gebruikt, maar Pieter Kramer heeft er op zijn eigen herkenbare wijze een geheel nieuwe voorstelling van gemaakt.

“Een innemende ode aan de onbevangenheid van de kindertijd”

De Volkskrant

Pieter Kramer

Regisseur

In gesprek met

Regisseur Pieter Kramer, en Rik van den Bos die het toneelstuk uit het Engels vertaalde, vertellen meer over de voorstelling.

Waarom moest er een voorstelling komen naar het boek van Mark Haddon?

Pieter Kramer: ‘Het gaat over Christopher, een 15-jarige jongen met autisme. Omdat hij de verteller is, krijg je een unieke inkijk in hoe zijn hoofd werkt. Maar stiekem is het boek ook een thriller. Christopher probeert erachter te komen wie de hond van zijn buurvrouw, waar hij heel dol op was, heeft vermoord. Gaandeweg ontdekt hij ook allerlei geheimen over zijn eigen vader en moeder. Je blijft doorlezen omdat je ook wil weten hoe dat allemaal zit. Dat is een slimme combinatie. Want met alleen een verhaal over een autistische jongen en zijn ouders, heb je nog geen drama.’

Rik van den Bos: ‘In veel fictieve verhalen excelleren mensen met autisme in een specifiek talent, wat dan ook meteen op wereldniveau is. Wordt dat talent erkend, dan worden ze Nobelprijswinnaars of supersuccesvolle kunstenaars. Hier maken de heldendaden van Christopher alleen maar verschil in het leven van dat jongetje. Hij overwint zichzelf, en maakt een kleine stap vooruit. En het boek maakt duidelijk dat dit al heel spectaculair en waardevol is. Het is ontroerend hoe de volwassenen in het boek hun best doen om toegang te krijgen tot Christophers hoofd. Om hem te kunnen helpen of troosten. Maar dat sluit vaak helemaal niet aan, omdat hij niet hetzelfde nodig heeft wat anderen hem willen geven. De meeste mensen die verdrietig zijn, willen dat iemand even hun hand vasthoudt, terwijl Christopher juist niet aangeraakt wil worden. Je ziet pogingen om elkaar te bereiken, miscommunicatie, werelden die botsen. Terwijl iedereen goede bedoelingen heeft. Voor een deel is dat ook niet weer zo heel anders als bij het omgaan met álle kinderen, en zelfs met alle volwassenen. Het boek gaat over mensen die proberen met elkaar bestendige relaties op te bouwen, en over hoe moeilijk dat is, los van of je nou een stoornis zou hebben of niet.’

PK: ‘Daardoor gaat het boek over meer dan dat ene onderwerp. Het geduld dat nodig is om een autist te begrijpen, heb je eigenlijk voor iedereen nodig.’

RvdB: ‘Het sociale onvermogen van Christopher is ook een uitvergroting van wat iedereen wel herkent. De angst om in het openbaar te spreken staat hoger op het angstenlijstje dan de angst voor de dood. Daarom is de term ‘autist’ eigenlijk niet meer van toepassing, en noemen we het een spectrum. Het is een grijs gebied waar we allemaal wel een beetje in passen. Alleen zit de een er extremer in dan de ander.’

Bij ons verkleden de spelers zich wél, wat logistiek een heel gedoe is, maar dat is het bij mijn familievoorstellingen ook altijd.

Rik van den Bos

Vertaler van de Engelse Toneelbewerking

Waarin verschilt het toneelstuk van Simon Stephens van het boek?

RvdB: ‘Het boek is veel fragmentarischer: de losse hoofdstukjes bestaan uit herinneringen van Christopher en nieuwe dingen die hij meemaakt, maar hij deelt ook zijn enorme kennis over het heelal, en zijn liefde voor wiskunde en voor lijstjes. Stephens heeft daar een doorgaande vertelling van gemaakt. Die springt kriskras door de tijd, waarbij de acteurs ook inbreken bij elkaars scènes vanuit een andere plek en tijdstip. Het heeft de structuur van een gedachtegang: hoe iemand zich achteraf gebeurtenissen herinnert, en dat is niet lineair.’

PK: ‘Wij zijn verplicht om ons aan de tekst van Stephens toneelstuk houden. Dat is best lastig, want hij is geschreven voor de Londense enscenering van het National Theatre, en die is voor Nederlandse begrippen nogal ouderwets. Met alle acteurs in een abstracte ruimte op het toneel, die zo’n vijfendertig personages spelen in van die multifunctionele kostuums waar ik een hekel aan heb. Bij ons verkleden de spelers zich wél, wat logistiek een heel gedoe is, maar dat is het bij mijn familievoorstellingen ook altijd. En met decorontwerper Theun Mosk zijn we uitgekomen op straatfoto’s op kartonnen panelen die de acteurs op en afbrengen, zodat je meteen weet waar je bent in het Engeland waar het stuk zich afspeelt.’

Route van Swindon naar Londen Matthias van de Vijver, die Christopher speelt, was ook Hamlet in Pieter Kramers vorige familievoorstelling. Wist jij meteen dat hij ook hier de hoofdrol moest vertolken?

PK: ‘Ik heb nog wel audities gedaan en tussen een paar acteurs getwijfeld. Maar waar ik bij die audities al achter kwam: het is bij dit personage heel moeilijk om aanwijzingen te geven. Omdat de gebruikelijke psychologie niet opgaat. Je merkt bij Christopher soms helemaal niet hoe iets aankomt, dus je hebt geen houvast aan wat er in een vorige scène is gebeurd. Hoe moet je dan uitbeelden wat er in hem omgaat? Matthias zocht dat minder in uiterlijkheden, en meer binnen in zichzelf. De visie op hoe emoties werken bij mensen met autisme, is trouwens wel veranderd. Ik las een recent boek over een Israëlische neurowetenschapper die daar z’n hele leven al onderzoek naar doet. Hij gaat er tegenin dat autisten weinig empathie zouden hebben, wat tot nu toe gangbaar was. Ze hebben juist te véél empathie, en gaan op slot doordat ze dat niet aankunnen.’

RvdB: ‘Met dieren hebben mensen met autisme vaak juist heel veel empathie. Het vermoorden van de hond wordt in het boek een ‘klein vergrijp’ genoemd, maar voor Christopher is dat het ergste wat er kan gebeuren. En hij kan er niet bij dat het niemand interesseert wie dat heeft gedaan.’

PK: ‘Er is een prachtige documentaire over een Amerikaanse vrouw, Temple Grandin. Zij ontdekte bij slachthuizen waarom de dieren die daar naartoe geleid werden, zo in paniek raakten, doordat zij zich in hen kon inleven. Zij is nu hoogleraar zoölogie. Het is zo mooi om te zien hoe zo’n vrouw die vroeger overal buiten viel, waarde en erkenning krijgt.

Ik denk dat de samenleving veel kan hebben aan de manier van kijken en ervaren van mensen met autisme. Misschien kan de voorstelling bijdragen aan het besef dat je voor mensen op het spectrum wat meer je best moet doen, maar dat je dan de meest bijzondere, interessante personen kan ontdekken. Ik hoop dat er veel jongeren naar de voorstelling komen, die vinden het boek ook heel mooi. Ik denk wel eens terug aan die ene jongen die bij mij op de middelbare school zat. Hij was op een gegeven moment weg, zonder dat een klasgenoot ooit een woord met hem heeft gewisseld. Achteraf is het me duidelijk dat hij iemand met autisme was. Maar wat was het goed geweest als we ons daar op die leeftijd, via het boek of een voorstelling, in hadden kunnen verdiepen.’

Op het podium

De cast

Mattias van de Vijver

Christopher Boone - Ik

Claire Bender

Yvon - Mijn juf

Mark Kraan

Ed Boone - Mijn vader

Loes Luca

Mrs Alexander - Mijn oude buurvrouw (een vreemde)

Astrid van Eck

Judy Boone - Mijn moeder (die is dood)

Urmie Plein

Eileen Shears - Een andere buurvrouw (een vriendin). Baasje van Wellington de hond

Vincent Linthorst

Roger Shears - Man van mevrouw Shears

Rogier Philipoom

De Boa - Een soort politieagent

“Een verassende voorstelling voor jong en oud”

De Telegraaf

Maatschappelijk onderwerp

Het verdiepingsprogramma

Bij Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht hoort een verdiepingsprogramma om een maatschappelijk onderwerp zoals het Autisme Spectrum Stoornis (ASS) bij een breed publiek onder de aandacht te brengen en hier meer over te vertellen.

Zo is Stichting Papageno bij dit programma betrokken. De creatieve groep van jonge kunstenaars uit het Papageno Huis heeft hun verbeelding over de voorstelling in kunst uitgedrukt. Deze kunstwerken worden geëxposeerd in een foyer-tentoonstelling die meereist met de voorstelling. Daarnaast worden er door de muziektherapeuten van Stichting Papageno in vrijwel elke stad een inleiding rondom een van de voorstellingen georganiseerd.

Ook is er een samenwerking met Doclines onder leiding van Monique Nolte. Monique Nolte is de maker van o.a. Het beste voor Kees, de beroemde documentaire over Kees Momma die zelf aan autisme leidt. Doclines heeft een vijftal korte documentaires gemaakt over de totstandkoming van Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht.

Deze video’s zijn ook in de meereizende tentoonstelling te zien.

Wie is wie

De wonderbaarlijke wereld van Christopher

Christopher's ouders en hun universum

De hond in repetitie

Daarnaast is er een samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Autisme (NVA). De NVA behartigt de belangen van mensen met autisme en hun naasten. Onze inhoudelijke samenwerking heeft als doel het publiek extra informatie te geven over dit onderwerp. Vrijwilligers van de NVA zijn elke avond voor de voorstelling als aanspreekpunt aanwezig bij de tentoonstelling.

Voor de totstandkoming van het verdiepingsprogramma heeft de Theateralliantie subsidie ontvangen van VSBfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Dr. C.J. Vaillant Fonds en M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting.

Speciaal bedankje

De credits

Tekst	Simon Stephens	Lichtontwerp	Marc Heinz
Vertaling	Rik van den Bos	Geluidsontwerp	Maarten Houdijk
Regie	Pieter Kramer	Rekwisiteur en poppen	Eva Arends
Choreografie	Pim Veulings	Kap en grime ontwerp	Leendert van Nimwegen Michel van Oostveen
Phonografie	Bo Koek	Casting	Saskia Heerkens
Decorontwerp	Theun Mosk	Producent	Rosalie Mohr
Kostuumontwerp	Maartje Wevers en Monica Petit

Crew

1e inspiciënt	Kelvin Wiens
Belichter	Bob Walraven Desmond Veldhuis
Geluidsinspiciënt	Maarten Houdijk Jeroen Hoekstra
Zender technicus	Sjoerd van der Worm
Lichtprogrammeur	Jordy Veenstra
Video editor	Sam Wagenaar
Content creator	Arjen Klerkx

Kostuums, kap & grime

Assistent Kostuumontwerp	Ilse Oosterhoff
Kleedster	Judith van Ooijen Karianne Hoenderkamp
Kleedster/kap & grime	Marissa Coster

Productie

Regieassistent

Marjolein Polman

Productieleider

Sam Kosterman

Technisch
producent

Siemen van de
Werf
Tjitte Meijer

Ruimtetijd

Stichting Theateralliantie

Directeur	Rosalie Mohr
Marketing & PR	Fleur Bergenhenegouwen
Coördinator Bureau & Programmering	Jari Vegting

Theaters: Het wonderbaarlijke voorval met de hond in de nacht:

Chassé Theater	MartiniPlaza Groningen	Schouwburg Amstelveen	TAQA Theater de Vest
DeLaMar Theater	Nieuwe Luxor Rotterdam	Stadsschouwburg De Harmonie	Theater Orpheus
De Goudse Schouwburg	Parkstad Limburg Theaters	Stadsschouwburg Haarlem	Stadsschouwburg Nijmegen
Koninklijke Schouwburg Den Haag	Parktheater Eindhoven

Met dank aan

Met speciale dank aan Wim Conradi DeLaMar Theater
Blue Yard	Eerde Hovinga, Jelle Raven
Schram's Studio's	Stan Schram, Bas Schram
Toneelgroep Oostpool
Het Decoratelier	Martin Determan
Ampco en Flashlight	Luud Lucas Luyckx
Pieter Smit	Steven Kroon, Ferdinand van Dalsen
Catvertise	Sabine van der Helm
Sjoukje Kloostra
Arnold Schut
Marieke van Veen
William Kenter
Timo Arling
Michel Reesink
Hessel Hilgersom
Roos Veenkamp
Moeder Anne Vasting B.V.
Ricky-Jay Nauta
VSB Fonds
M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting
Dr. C.J. Vialant Fonds
Prins Bernhard Cultuurfonds
Stichting Stimulering Kunst en Cultuur

We hebben geprobeerd alle rechthebbenden van het gebruikte materiaal te achterhalen. Mocht u desondanks menen dat u rechthebbende bent en u heeft geen toestemming gegeven, neemt u dan contact op via info@theateralliantie.nl.

Maatschappelijk onderwerp

Het verdiepingsprogramma

Website: Websteen